Bactelijns

Het Bactelijns is de voertaal van Bacte. De taal heeft zo'n vier miljoen sprekers. Het is de enige officiële taal van Bacte. Naast Bactelijns worden er in de steden wel immigrantentalen gesproken. Het Bactelijns heeft ook een semi-officiële status in het noorden van Raspelon, waar de gesproken taal dichterbij het geschreven Bactelijns staat dan bij het Standaardraspoons. Het Bactelijns wordt verder in grote delen van Suderiale als handelstaal gebruikt en is de belangrijkste religieuze taal van de Seta's.

Verwantschap

Het Bactelijns is een Setataal en is dus nauw verwant aan het Raspoons en het Marijns. Samen met het Marijns en de noordelijke Raspoonse dialecten vormt het de noordelijke groep van de Setatalen. De Setatalen vallen zelf weer onder de Suderiaalse taalgroep, waar ook het Sudaals onder valt. De verwantschap tussen het Bactelijns en het Sudaals valt te vergelijken met die tussen Nederlands en Spaans.

• Suderiaalse talen

• Setatalen

• Noordelijke Setatalen

• Bactelijns

Het geschreven Bactelijns is door de eeuwen heen op verschillende dialecten gebaseerd geweest. De oudste teksten zijn in westelijke dialecten geschreven, daarna werd het Nubereins de norm, later samen met het Nufreins. Doordat er een grote continuïteit in de geschreven traditie is, bewaart de Standaardtaal archaïsmen uit al deze dialecten. De gesproken taal in Bacte kan opvallend van de geschreven taal verschillen, maar doordat de standaardtaal veel wordt gebruikt in de rituelen en de dagelijkse religieuze praktijk zijn de verschillen altijd relatief klein gebleven.

Alfabet

Het Bactelijns wordt in het Seta-alfabet geschreven. In dit artikel wordt de internationale transcriptie gebruikt, die oorspronkelijk is gebaseerd op de spelling van het Frans, maar daar op een aantal punten gevoelig van afwijkt.

Klankleer

Klinkers

Het Bactelijns heeft acht klinkers:

a - Als in Ndl. "maan"

au - Als in Duits "Tod"

e - Als in Duits "See"

è - Als in Ndl. "mes"

ei - Als in Frans "vin" (nasaal)

i - Als in Ndl. "bier"

o - Als in Ndl. "hok"

u - Als in Ndl. "muur"

Opvallend is dat het Bactelijns geen "oe" kent. Dit is typisch voor de noordelijke Setatalen. Het maakt deze talen vrij uitzonderlijk, bijna iedere andere menselijke taal heeft deze klank wel.

De Bactelijnse klinkers worden middellang uitgesproken. De uitspraak is altijd helder, klanken als in het Nederlandse "beneden" kent het Bactelijns niet.

Medeklinkers

Het Bactelijns heeft 18 medeklinkers.

b - Als in Ndl. "bed"

c - Als z in Duits "zu"

d - Als in Ndl. "dier"

f - Als in Ndl. "fier"

g - Als in Duits "gut"

h - Ofwel als in Ndl. "huis", ofwel als ch in "chloor"

j - Als Ndl. "ja", maar dan nasaal (combinatie van "ng" en "j")

k - Als in Ndl. "kar"

l - Als in Ndl. "leeuw"

m - Als in Ndl. "man"

n - Als in Ndl. "neus"

p - Als in Ndl. "paar"

r - Als in Ndl. "raam"

s - Als in Ndl. "sier"

t - Als in Ndl. "taart"

tj - Als in Fries "tjirk"

w - Als in Noord-Ndl. "wolk"

y - Als in Ndl. "ja"

De opvallendste Bactelijnse klank is waarschijnlijk wel de j, die zich nog het best laat omschrijven als de j die je hoort als je "banjeren" zegt. Het is een nasale keelklank, verwant aan de Nederlandse -ng-, maar dan nog iets dieper. De gewone Nederlandse j wordt als y gespeld.

De h kan als een "h", maar ook als een "ch" klinken, dit hangt af van de plaats van de h in een woord. Aan het begin van een woord klinkt deze klank doorgaans als een h-, tussen klinkers en voor een medeklinker eerder als een -ch-. Toch kan dit verschillen per dialect.

Traditioneel worden de medeklinkers als volgt verdeeld, op basis van articulatieplaats en manier van uitspreken. Dit geeft een aardig inzicht in de traditionele Bactelijnse taalwetenschap.

	Lip	Mond	Keel	Tanden
Sluiting	p	t	k	c
Stem	b	d	g
Neus	m	n	j
Lucht	f	tj	h	s

De w, y, l en de r vallen buiten dit schema. Zij worden traditioneel als "halfklinkers" gezien, wat alles te maken heeft met de lettergreepstructuur van het Bactelijns.

Lettergreepstructuur

In principe kan een Bactelijnse lettergreep uit twee medeklinkers en een klinker in het midden bestaan:

(C)V(C)

Veel gewone woorden beantwoorden aan dit model: sik (kind), set (man), fir (vrouw), rem (water) etc. Lettergrepen zonder begin- of eindmedeklinker komen ook veel voor.

In combinatie met de w, y, l en r kunnen ook lettergrepen met andere structuren worden gevormd, ogenschijnlijk is de structuur dan (C)(C)V(C). Voorbeeld zijn kwin (berg), gyan (daad, geschenk), kral- (luid) en tlep- (schoon). Omdat dit alleen maar met een beperkt aantal medeklinkers kan, worden w, y, r en l als (S) weergegeven:

{C}{S}V{C}

In principe zijn alle denkbare combinaties mogelijk. In de praktijk komen de volgende begincombinaties niet voor:

cl-, cr-

fl-, fr-

jw-, jy-, jl-, jr-

my-

nw-

tjw-, tjy-, tjl-, tjr-

Dit betekent dat voor Nederlanders ongewone combinaties als sr-, tl- en cw- in het Bactelijns wel veelvuldig voorkomen, zoals in de zin ar cusew-tlepcwe'de sreto (wij wonen in een echt schoon huis).

Vormleer

Het Bactelijns is een agglutinerende taal die zich kenmerkt door vele morfemen die vaak genuanceerde betekenissen uitdrukken. Een opvallend kenmerk van het Bactelijns is dat naamwoorden kunnen in werkwoorden worden geïncorporeerd: het zelfstandig naamwoord sik kan zo vervoegd worden als sikè, wat "is een kind" betekent. Deze incorporatie is typisch voor de Setatalen.

Voornaamwoorden

In het Bactelijns wordt geen onderscheid gemaakt tussen geslachten, niet bij zelfstandige naamwoorden, maar ook niet bij voornaamwoorden.

jar, ar (ik)

jul, ul (jij)

ta (zij)

De vormen jar en jul hebben meer nadruk dan de vormen ar en ul. In het moderne Bactelijns worden de laatste vormen bijna uitsluitend voor het meervoud gebruikt, de vormen met j- worden gebruikt voor het enkelvoud. Dit onderscheid wordt in de geschreven taal echter niet altijd gerespecteerd, hier kan jar ook "wij" betekenen ("wij, de onzen" - nadruk).

Ta is in principe een vorm met weinig nadruk die zowel voor enkel- als meervoud wordt gebruikt. Bij nadruk wordt meestal de naam van de persoon gebruikt, of een zelfstandig naamwoord ("het kind" o.i.d.).